ETHOS 85-86 fragmenty: ks. R. J. Neuhaus
Ks. Richard J. NEUHAUS, Jedenaście tez o uniwersytecie chrześcijańskim* (tłum. D. Chabrajska - fragm. art. ze str. 23-24)
5. O charakterze uniwersytetu decyduje kadra wykładowców. W Ex corde Ecclesiae czytamy, że większość wykładających powinni stanowić katolicy, ale warunek ten nie wydaje się wystarczający. Rzeczą ważniejszą jest bowiem to, by wszyscy wykładowcy szanowali ideę uniwersytetu chrześcijańskiego lub przynajmniej się jej aktywnie nie przeciwstawiali. Trzeba, by decyzje, które rozstrzygają o obliczu tej instytucji, podejmowane były przez tych, którzy rozumieją i wspierają jej cel. W przypadku angażowania pracowników oraz ich awansowania konieczne jest pewne ograniczenie, przy czym niekoniecznie musi ono oznaczać dyskryminację na tle przekonań religijnych, ale raczej roztropność płynącą z przekonania, że uniwersytet chrześcijański stanowi wielkie dobro. Lepiej służy uniwersytetowi agnostyk, który pragnie, by uniwersytet miał charakter chrześcijański, niż pobożny wyznawca, który nie żywi takiego pragnienia.
6. Wolność, w tym również wolność akademicka, ma konieczne odniesienie do prawdy. "Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli" (J 8, 32). Wolność, która nie ma zakorzenienia w prawdzie, zbudowana jest na ruchomych piaskach modnych opinii i brutalnej siły. W przeciwieństwie do tego, co sądził Poncjusz Piłat i co uważa wielu myślicieli naszego czasu, pytanie "Cóż to jest prawda?" (J 18, 38) nie wyklucza możliwości roszczenia do prawdy, lecz stanowi zaproszenie do trwającej przez całe życie przygody, polegającej na stawianiu pytań, prowadzeniu dialogu i osiąganiu zrozumienia. Prawda, jeśli rzeczywiście jest prawdą, nigdy nie może być wrogiem poszukiwania prawdy. Gdy wolność akademicka zrywa związek z prawdą, niemożliwe staje się przedstawienie racjonalnej (zgłaszającej roszczenie do prawdy) argumentacji za wolnością akademicką.
7. Uniwersytet katolicki służy wielkiemu dobru, jakim jest pluralizm. Nie jest jednak odbiciem fałszywego pluralizmu, który charakteryzuje kulturę udającą, że najgłębsze różnice nie mają żadnego znaczenia, ale poprzez więź opartą na wzajemnym szacunku podejmuje debatę o różnicach, które mają znaczenie zasadnicze. W przypadku kształcenia wyższego największy wkład w pluralizm polega na tym, że jeden uniwersytet różni się od innych. Wewnątrz uniwersytetu natomiast różnice, w tym również różnice religijne, włączane są do debaty w przekonaniu, że wszystko to, co rzeczywiście stanowi prawdę, jest w sensie ostatecznym jednością. W szczególny sposób okazuje się to prawdą w odniesieniu do dialogu z judaizmem, bez którego chrześcijaństwo jest niepełną całością. Autentyczny pluralizm nie prowadzi do kompromisu, lecz stanowi imperatyw wynikający z chrześcijańskiego charakteru uniwersytetu.
8. Na uniwersytecie chrześcijańskim religia nie pełni żadnej określonej "roli". Jest natomiast tak, że wszystko odnajduje tam swoją rolę wewnątrz religii, a dokładniej, w chrześcijańskim rozumieniu rzeczywistości. W tym sensie nie można wykluczyć niczego, co jest prawdą, dobrem czy pięknem. Uniwersytet chrześcijański jest uniwersytetem humanistycznym, nic bowiem, co autentycznie ludzkie, nie jest obce Bożej prawdzie w Chrystusie. Działalność uniwersytetu chrześcijańskiego, polegająca na zbliżaniu się do pełni prawdy, opiera się na antycypowaniu obietnicy, którą św. Paweł opisał w Liście do Efezjan jako Boży plan "dokonania pełni czasów, aby wszystko na nowo zjednoczyć w Chrystusie [...]: to, co w niebiosach, i to, co na ziemi" (1, 10).
* Wykład zaprezentowany we wrześniu 1995 roku podczas uroczystości objęcia urzędu przez nowego rektora Baylor University Roberta Bryana Sloana Jr. Tekst ukazał się po raz pierwszy w piśmie "First Things" (22(1996) nr 59, s. 20-22). Copyright (c) 1996 by "First Things".