ETHOS 85-86 fragmenty: kard. Z. Grocholewski
Kard. Zenon GROCHOLEWSKI, Rola uniwersytetów katolickich na terenach wyniszczonych przez komunizm
(fragm. art. ze str. 93-95)
Pragnienie poszukiwania prawdy wpisane jest w najgłębsze pokłady ludzkiej egzystencji. Człowiek wezwany jest do odkrywania prawdy, a poprzez realizację tego zadania właściwie się rozwija. Magisterium Kościoła niejednokrotnie podkreślało rangę tego wezwania: "Wszyscy ludzie […] obowiązani są szukać prawdy, zwłaszcza w sprawach dotyczących Boga i Jego Kościoła, a poznawszy ją, przyjąć i zachowywać"[17]. Jan Paweł II wskazuje na prawdę jako na przedmiot dążeń każdego człowieka: "Wszyscy ludzie pragną wiedzieć, a właściwym przedmiotem tego pragnienia jest prawda"[18]. Do pielgrzymów polskich zaś powiedział ongiś dobitnie: "Człowiek żyje prawdą. Nie może żyć wbrew prawdzie. Nie może żyć bez prawdy. Wiemy z naszego doświadczenia, że to, co buduje się wbrew prawdzie, zawsze jest tylko przemocą - a nie jest rzeczywistą mocą człowieka"[19].
Szczególną przestrzenią, w której osoba może uczyć się odkrywania prawdy, jest właśnie uniwersytet. Taką przestrzenią winien być zwłaszcza uniwersytet katolicki, którego zaszczytnym obowiązkiem jest - według konstytucji Ex corde Ecclesiae - "poświęcać się całkowicie działaniu na rzecz prawdy. Jest to właściwy mu sposób służenia jednocześnie godności człowieka i sprawie Kościoła, który żywi «głębokie przekonanie, że prawda jest jego prawdziwym sprzymierzeńcem [...], a wiedza i rozum są wiernymi sługami wiary»"[20]. Główną misją uniwersytetu jest zatem nieustanne poszukiwanie prawdy poprzez badania naukowe oraz przechowywanie i przekazywanie wiedzy dla dobra społeczeństwa[21].
Poszukiwaniu i odkrywaniu prawdy, a następnie wiernej jej służbie towarzyszy z jednej strony gaudium de veritate, a z drugiej trud i poświęcenie. Odnajdując odpowiedź na kluczowe pytania dotyczące ludzkiej egzystencji, sensu i celu życia, człowiek doświadcza satysfakcji i radości z "dotknięcia" nieodkrytego i "ujrzenia" nieopisanego. Prawdziwa radość odkrywania złączona jest nierozerwalnie z wysiłkiem, który wpisać należy w życie mistrza i ucznia. Trudności i przeszkody, które pojawiają się na drodze do zrozumienia tajemnic teologicznych i filozoficznych, stają się ceną, którą płaci się za zdobycie wiedzy i umiejętności w zakresie różnych dyscyplin. Uniwersytet jest zatem miejscem, w którym człowiek zafascynowany blaskiem prawdy, zmagając się z ograniczeniami, stara się ją zgłębić i głosić światu.
Aktywność akademicka na uniwersytetach katolickich winna odznaczać się dwoma cechami charakteryzującymi poszukiwanie prawdy: wolnością i odwagą. Miejsce, w którym rozwijają się wiedza i kultura, musi być także miejscem, gdzie króluje wolność. Nie rezygnując ze zdobywania pożytecznej wiedzy, uniwersytet katolicki wyróżnia się wolnością poszukiwania całej prawdy o naturze, o człowieku i o Bogu[22]. Konstytucja apostolska Ex corde Ecclesiae przypomina, że "uniwersytet katolicki posiada autonomię niezbędną dla rozwijania jego szczególnej tożsamości i realizacji jego misji. Wolność poszukiwań i nauczania jest uznawana i respektowana w sposób uwzględniający zasady i metody każdej dyscypliny, z zachowaniem praw jednostek i społeczności oraz w granicach zakreślonych przez wymogi prawdy i dobra wspólnego"[23].
Odwaga poszukiwania prawdy na uniwersytecie katolickim nie może być ograniczona do śmiałych wyzwań natury naukowej czy dydaktycznej, ale rozciąga się na dziedzinę głoszenia prawdy. Jeśli zaistnieje taka potrzeba, uniwersytet katolicki winien mieć odwagę głoszenia prawd niewygodnych, które nie schlebiają opinii publicznej, lecz są niezbędne ze względu na potrzebę obrony autentycznego dobra społeczeństwa[24].
[17]Sobór Watykański II, Deklaracja o wolności religijnej Dignitatis humanae, nr 1; por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 2104.
[19]T e n ż e, Człowiek nie może żyć wbrew prawdzie (Przemówienie wygłoszone do pielgrzymów polskich podczas audiencji generalnej, Watykan, 28 III 1990), "L’Osservatore Romano" wyd. pol., 11(1990) nr 2-3, s. 3.
[21] Por. tamże, cz. 1, nr 30.
[22] Por. tamże, cz. 1, nr 4.
[23] Tamże, cz. 1, art. 2, par. 5.
[24] Por. tamże, nr 32.