zobacz powiększenie


Mirosława HANUSIEWICZ-LAVALLEE – „Pół dusze mojej i głowy korona”. Idea żony-przyjaciela w literaturze staropolskiej


Cena brutto: 7,00 PLN

Artykuł przedstawia różnorodne inkarnacje idei „żony-przyjaciela” we wczesnonowożytnej literaturze polskiej. Humanizm renesansowy, w nawiązaniu do etyki arystotelesowsko-cycerońskiej, stworzył wyrafinowaną filozofię, charakterystyczne rytuały i retorykę przyjaźni, które wszakże odnoszone były wyłącznie do przyjacielskich relacji między mężczyznami. Także w Polsce szesnastego i siedemnastego wieku widoczne jest oddziaływanie tego rodzaju humanistycznej obyczajowości i związanych z nimi form literackich. Znamienny tradycjonalizm kultury polskiej i trwałość dziedzictwa średniowiecznego wpłynęły jednak na modyfikację tego paradygmatu; wywodząca się od św. Augustyna, a rozwinięta i umocniona przez średniowieczną teologię idea małżeństwa jako związku opartego na przyjaźni interferuje w polskiej kulturze wczesnonowożytnej z koncepcjami humanistycznymi. Kobieta-małżonka zyskuje miano przyjaciela (charakterystyczne jest użycie męskiej formy rzeczownika, podkreślające jej godność), partnera i współpracownika, o którym – w nawiązaniu do retoryki humanistycznej – mówi się „drugi ja”. Taki obraz żony - służącej mężowi radą, równej mu, oddanej, pracowitej, roztropnej, będącej nie tylko przyjacielem, ale wprost przyjacielem najlepszym – kształtuje przede wszystkim polska literatura ziemiańska od czasów Mikołaja Reja po pisarzy późnego baroku. Retoryka humanistyczna splata się z topiką biblijną, zaczerpniętą zwłaszcza z Księgi Rodzaju i z Księgi Przysłów; małżonkowie to już nie tylko dwie dusze w jednym ciele, ale i jedna dusza w dwóch, podkreśla się pełnię i doskonałość przyjaźni osiąganej w we wzajemnej relacji małżeńskiej. W tych kontekstach cichną nierzadkie przecież w literaturze dawnej tony mizoginiczne i choć pamięta się o wrodzonej kobietom „krewkości” (czyli poddaniu ciału i naturze), to małżeństwo zdaje się kompensować te ułomności i czynić kobietę zdolną do zjednoczenia się z mężczyzną w doskonałej przyjaźni, która nie tylko nie ustępuje przyjaźniom męskim, ale nawet je przewyższa.

Słowa kluczowe: przyjaźń, małżeństwo, humanizm, polska literatura renesansu i baroku, retoryka, Biblia, kobieta, mizoginizm

Kontakt:
Katedra Historii Literatury Staropolskiej, Instytut Filologii Polskiej,
Wydział Humanistyczny, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
E-mail: mirhan@kul.lublin.pl
Telefon: +48 81 4454314
http://www.kul.pl/prof-dr-hab-miroslawa-hanusiewicz-lavallee,art_36720.html



Pliki do pobrania:

» Hanusiewicz.fragment.pdf


  1. ISSN 0860-8024
  2. e-ISSN 2720-5355
  3. „Ethos” jest czasopismem punktowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego: 100 pkt.
  4. Kwartalnik „Ethos” indeksowany jest przez następujące bazy: EBSCO, CEEOL, Index Copernicus (ICV 2017: 55,26), Philosopher’s Index, ERIH Plus.
  5. Prefix DOI 10.12887