zobacz powiększenie


Wiesław BATOR – Święte – przeklęte – pozbawione duszy. O traktowaniu zwierząt w doktrynach i praktykach religii świata


Cena brutto: 7,00 PLN

Obecny artykuł opisuje postawy wobec zwierząt w religiach świata, zarówno wymarłych, jak i współczesnych, analizując ich doktryny, kulty oraz głoszoną przez nie moralność. Autor zauważa, że już od czasów starożytności doktryny religijne naznaczone są konfrontacją poglądów antropocentrycznych i poglądów proekologicznych. Antropocentryzm wyraża się w przekonaniu, że człowiek – w przeciwieństwie do innych bytów – jest szczególnym stworzeniem Bożym, posiadającym refleksyjną i nieśmiertelną duszę, intencją Stwórcy jest zaś, by zwierzęta służyły ludziom jako przedmioty użyteczne bądź jako bezrozumna niewolnicza siła. Przeciwny wobec antropocentryzmu prąd myślowy podkreśla z kolei, że wszystkie żyjące stworzenia mają duszę podobną do ludzkiej i że wszystkie one wspólnie i w równej mierze przyczyniają się do zachowania równowagi nadanej światu przez Stwórcę. Oba te typy poglądów można odnaleźć już w epoce górnego paleolitu, a ich stały i równoległy rozwój widoczny jest w historii ludzkości i historii wierzeń religijnych. W ich trakcie ujawniały się też krańcowe postacie tych przekonań, na przykład absolutny brak współczucia, a nawet najwyższe okrucieństwo wobec zwierząt, postrzeganych jako żyjące maszyny, bądź przeciwnie – zoolatria czy kult zwierząt.

W artykule opisane zostały przykłady traktowania zwierząt zarówno w religiach wymarłych, jak i współczesnych. Autor wskazuje na wzajemną zależność między postawami wobec zwierząt przyjmowanymi w danej kulturze a obecną w niej religią i analizuje wpływ konkretnych wierzeń na traktowanie zwierząt (np. w społeczeństwie prehistorycznym, w Mezopotamii, Syrii i Grecji, w religiach abrahamowych – judaizmie, chrześcijaństwie i islamie, w wierzeniach starożytnych Egipcjan, hinduizmie i religiach Dalekiego Wschodu, jak również we współczesnych religiach plemiennych i w nowych ruchach religijnych). Autor przedstawia też problem uboju rytualnego, ukazując na jego genezę w pojęciach tabu, ofiary, rytualnej czystości oraz duszy, a następnie omawia współczesne postawy wobec zwierząt w świecie cywilizacji Zachodu, tradycyjnie pozostającej w sferze wpływu antropocentryzmu. W końcowej części artykułu podjęty został problem miejsca przekonań proekologicznych i głoszących je ruchów w świecie, w którym nieustannie trwają procesy globalizacji i niszczenia środowiska. Autor wskazuje na nieuchronny konflikt między ruchami promującymi prawa zwierząt a nauczaniem religii należących do tradycji uniwersalistycznej.

Słowa kluczowe: religie świata, zoolataria, zoomorfizm, antropocentryzm, tabu, ofiara, dusza, czystość i nieczystość rytualna, ubój rytualny (szechita), pochówek zwierząt

Kontakt:
Zakład Historii Religii, Instytut Religioznawstwa,
Uniwersytet Jagielloński,
ul. Grodzka 52, pokój 6,
31-044 Kraków

E-mail: dokbat@interia.pl

Telefon: +48 12 6631721



Pliki do pobrania:

» 102.Bator.content.pdf


  1. ISSN 0860-8024
  2. e-ISSN 2720-5355
  3. „Ethos” jest czasopismem punktowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego: 100 pkt.
  4. Kwartalnik „Ethos” indeksowany jest przez następujące bazy: EBSCO, CEEOL, Index Copernicus (ICV 2017: 55,26), Philosopher’s Index, ERIH Plus.
  5. Prefix DOI 10.12887