zobacz powiększenie | Małgorzata KOWALEWSKA – Hildegarda z Bingen o człowieku i jego „braciach mniejszych” Cena brutto: 7,00 PLN |
Ekologia jako samodzielna nauka rozwija się od wieku dziewiętnastego, a w wieku dwudziestym nabrała szczególnej doniosłości. Problematyka dotycząca porządku w przyrodzie oraz związków przyrody z człowiekiem budziła jednak zainteresowanie już w epokach wcześniejszych. Świadczy o tym chociażby postać św. Franciszka z Asyżu, głoszącego ideę braterstwa wszystkich stworzeń, który został w roku 1974 ogłoszony przez Jana Pawła II patronem ekologów i ekologii. Myśl św. Franciszka nie pojawiła się bynajmniej znienacka, lecz była ukoronowaniem długiego procesu zainteresowania naturą, często łączącego się z podziwem dla świata i antycypacją idei braterstwa wszystkich stworzeń. Szczególnie interesujące jest w tym aspekcie stulecie dwunaste, w którym badania „Księgi Natury” doprowadziły do rozkwitu poglądu o analogii makro- i mikrokosmosu. Wyraźnie artykułowano wówczas poglądy o przyjaźni łączącej człowieka ze zwierzętami, z którymi tworzy on „złoty łańcuch bytów” czy też „drabinę bytu”. W tym też stuleciu wielu autorów przedstawiało postać „Pani Natury”. Pełniła ona kluczową rolę w powstających wówczas alegorycznych poematach o tematyce kosmologicznej. Koncepcja drabiny natury stała się w średniowieczu „dobrem wspólnym” i pozwalała na opracowanie wizji świata jako całości ściśle ze sobą związanych i zawierających się w sobie poziomów życia. Średniowiecze przekazało tę koncepcję myślicielom renesansowym jako podstawę uniwersalnej wizji świata. W świecie wyróżniono cztery podstawowe „doskonałości”: samo istnienie (bez życia, czucia i bez rozumności), istnienie wraz z życiem (bez czucia i bez rozumności), istnienie z życiem i czuciem (bez rozumności) oraz istnienie z życiem, czuciem i rozumnością. Jednym z ciekawszych autorów poruszających w dwunastym wieku tematykę dotyczącą świata zwierząt była benedyktyńska mniszka Hildegarda z Bingen (1098-1179), której poglądy na temat flory i fauny, umieszczone w kontekście całościowej wizji rzeczywistości, odzwierciedlają średniowieczny obraz świata, uzupełniany przez nią jej własną wiedzą zdobytą dzięki praktykowaniu medycyny oraz obserwacji otaczającego ją świata. Poglądy te są też dobitnym wyrazem fascynacji Hildegardy przyrodą. Wątki związane z braćmi mniejszymi poruszane są w jej pismach w różnych sensach: postacie zwierząt pełnią funkcje symboliczne, przywoływane są z punktu widzenia ich użyteczności dla człowieka (zwłaszcza w medycynie) bądź dla zilustrowania postaw przedstawianych jako godne (lub niegodne) naśladowania przez ludzi. W pismach Hildegardy występują też liczne opowieści o zwyczajach zwierząt, czasem zgodne z faktami, a niekiedy o charakterze fantastycznym. Obok zwierząt rzeczywiście istniejących pojawiają się w nich również zwierzęta fantastyczne oraz hybrydy. Sprawia to, że pisma te, stanowiące rodzaj średniowiecznego kompendium wiedzy na temat człowieka oraz przyrody, są interesujące dla współczesnego badacza zarówno z punktu widzenia historii medycyny i przyrodoznawstwa, jak i z punktu widzenia historii filozofii. Słowa kluczowe: św. Franciszek z Asyżu, Hildegarda z Bingen, przyroda, zwierzęta, hybrydy, mikrokosmos, łańcuch bytów Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2010-2013 jako projekt badawczy. Reprodukowane ilustracje pochodzą z rękopisu Thomasa de Cantimpré Liber de natura rerum znajdującego się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie (nr katalogowy Rkp BJ 794). Za zgodą Biblioteki Jagiellońskiej. Kontakt: E-mail: mem.kowalewska@op.pl Pliki do pobrania: » 102.kowalewska.content.pdf |