zobacz powiększenie


DOI 10.12887/27-2014-2-106-11



Wilfried VER EECKE – Prawo, moralność i społeczeństwo. Refleksje o przemocy (tłum. D. Chabrajska)

Autor tłumaczy skłonność człowieka do popełniania aktów przemocy jego podstawową strukturą psychiczną i wskazuje, w jaki sposób skala tych aktów może być ograniczana. Na tym tle rozróżnia akty buntu, które należy bezwarunkowo potępiać, oraz te, nad którymi można co najwyżej ubolewać w sposób podobny do tego, w jaki moraliści ubolewali w przeszłości nad przypadkami wojen sprawiedliwych, nie potrafiąc ich całkowicie potępić.

Zdaniem autora korzenie przemocy tkwią w kompleksie Edypa, a przezwyciężenie tego kompleksu wymaga przyswojenia sobie reguły życia, która – aby można było ją przyjąć – musi mieć obok swojej strony negatywnej również pozytywną: musi ona gwarantować, że skutkiem jej przestrzegania będzie zaspokojenie podstawowej potrzeby człowieka, a mianowicie uznania. Rodzice uczą i muszą uczyć swoje dzieci reguły życia, ale muszą jednocześnie dostarczać im realistycznego modelu, w ramach którego odbywa się akceptacja tej surowej reguły, aby dziecko mogło ją przyjąć, nie tracąc ufności i miłości życia. Chociaż rewolucje i bunty stanowią próbę zachowania reguły życia przez atakowanie reguł prawnych, którymi kieruje się społeczeństwo, niemal wszystkie rewolucje oparte są na utopijnych ideałach, które sprzyjają powrotowi do tego, co zostało stłumione, wyzwalając opór, nienawiść oraz desperację wobec wszelkiego prawa, także reguły życia, i które sprawiają, że wszyscy ludzie muszą za nie płacić straszną cenę: ostatecznym sposobem przywrócenia reguły życia jest wówczas dyktatura. Jak ukazywał Hegel, trudno jest przedstawić obronę tego rodzaju rewolucji na gruncie moralnym. O ile jednak bunt czy opór ma charakter pokojowy bądź stanowi gwarancję reformy, jest on niezwykle zdrowy dla społeczeństwa i można powiedzieć, że ma charakter moralny. Filozof może jedynie starać się zrozumieć bolesną konieczność stosowania przemocy w celu wymuszenia zmiany i nie jest w stanie tej przemocy pochwalić ani potępić.

Słowa kluczowe: przemoc, społeczeństwo, reguła życia, kompleks Edypa, autonomia, reforma, bunt, rewolucja Hegel, utopie, wojny sprawiedliwe

Kontakt:
Department of Philosophy, Georgetown University, 3700 O St NW, Washington, D.C., 20057, USA
E-mail: vereeckw@georgetown.edu
Tel.: +1 202 6877613
http://explore.georgetown.edu/people/vereeckw/



  1. ISSN 0860-8024
  2. e-ISSN 2720-5355
  3. „Ethos” jest czasopismem punktowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego: 100 pkt.
  4. Kwartalnik „Ethos” indeksowany jest przez następujące bazy: EBSCO, CEEOL, Index Copernicus (ICV 2017: 55,26), Philosopher’s Index, ERIH Plus.
  5. Prefix DOI 10.12887