zobacz powiększenie


DOI 10.12887/30-2017-3-119-06



Dobrosław KOT – Czcigodne jarzmo metafory. Kilka uwag na marginesie Platońskiej paraboli jaskini


Cena brutto: 7,00 PLN za szt.

Nie ma chyba w filozofii silniej zakorzenionej metafory niż światło, mające wypowiadać prawdę, poznanie, sens. U Platona jest ono niezbędnym łącznikiem między tym, co widziane, a widzeniem samym. Łącznik ten Platon nazywa jarzmem. Hermeneutyczny namysł nad tą metaforą rodzi wiele pytań, z których bodaj najważniejsze, a na pewno najbardziej niepokojące brzmi: czy to wszystko, co wiemy i przeczuwamy na temat prawdy (poznania, idei Dobra itd.), wynika z wiedzy o tych doniosłych sprawach, czy też jest konsekwencją pieczołowitej i szczegółowej analizy samej metafory światła? Innymi słowy: ile wiemy o prawdzie samej, a ile o tym, jak działa światło? Być może napięcie w jarzmie pomiędzy prawdą a światłem nie okaże się tak radykalne i aporetyczne, jak w wypowiedzianej właśnie alternatywie. Zapewne warto jednak zobaczyć, co sama metaforyka światła wnosi do naszego rozumienia prawdy, przyglądając się metaforze można bowiem dostrzec fundamentalne aporie i napięcia.

W artykule analizowana jest między innymi pozaświatowość światła. W filozofiach tak od siebie różnych, jak platonizm, fenomenologia transcendentalna czy filozofia spotkania, ujawnia się pewien wspólny wzór: wszędzie tam, gdzie wykorzystana zostaje metaforyka światła, światło umiejscowione zostaje – na różne sposoby – poza światem. Takim źródłem sensu może być idea Dobra, ale też transcendentalne Ja czy Buberowskie Ty. Poprzez przywołanie rozważań Heideggera o alethei autor dochodzi do kolejnego problemu: w świetle nie widać ciemności. Czy to stwierdzenie odnosi się do natury tego, co ciemne (np. zła), czy też jest tylko i wyłącznie grą językową, ważną jedynie w ramach metafory światła? Wszystko to prowadzi do pytań o niezastępowalność metafory światła w myśleniu filozoficznym.

Słowa kluczowe: światło, prawda, dobro, sens, metaforyka światła, pozaświatowość światła, aletheia

Kontakt: Katedra Filozofii, Wydział Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych,
Uniwersytet Ekonomiczny,
ul. Rakowicka 16,
31-510 Kraków

E-mail: dobrokot@interia.pl
Tel. 12 2937572
https://e-uczelnia.uek.krakow.pl/course/view.php?id=267



Pliki do pobrania:

» 119_kot.pdf


  1. ISSN 0860-8024
  2. e-ISSN 2720-5355
  3. „Ethos” jest czasopismem punktowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego: 100 pkt.
  4. Kwartalnik „Ethos” indeksowany jest przez następujące bazy: EBSCO, CEEOL, Index Copernicus (ICV 2017: 55,26), Philosopher’s Index, ERIH Plus.
  5. Prefix DOI 10.12887