zobacz powiększenie


DOI 10.12887/31-2018-3-123-05



Wanda BAJOR − Medium tożsamości. Książka w kulturze średniowiecznej Europy


Cena brutto: 7,00 PLN za szt.

Średniowiecze „żywi się” księgą. Kultura tej epoki to dzieło chrześcijaństwa, które nazywane jest niekiedy „religią księgi”. Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego wraz z zanikiem państwowości i ekspansją barbarzyńskich ludów niepiśmiennych, jedyną instytucjonalną ostoją kultury pozostał Kościół, który swą misję realizował w oparciu o księgi. Oprócz „księgi ksiąg” – Biblii, były to księgi liturgiczne, a także bogata tradycja piśmiennictwa komentującego Biblię oraz formułującego doktrynę chrześcijańską i jej apologię. Księga w średniowieczu jest zatem i przedmiotem kultu i głównym czynnikiem kulturotwórczym. Kościół stworzył sieć szkół, a w konsekwencji ich rozwoju – uniwersytet. Początkowo książka powstawała w klasztorach, gdzie organizowano skryptoria, które stanowiły centra kultury piśmienniczej, zaopatrujące w rękopisy szkoły, kościoły i indywidualnych odbiorców. Wraz z rozwojem szkół i powstaniem uniwersytetów w trzynastym wieku produkcja ksiąg została przejęta przez ludzi świeckich, stając się dla nich źródłem utrzymania. Rozwinęły się systemy przepisywania tekstów: pisanie pod dyktando czy system pecji. Średniowieczny kodeks jest dziełem wielu rzemieślników i uczonych. Począwszy od produkcji pergaminu czy papieru, poprzez mozolną pracę kopisty oraz iluminatora, na pracy introligatora i wykonaniu oprawy (często bogato zdobionej) kończąc. Książka rękopiśmienna została później wyparta przez książkę drukowaną. Z dziejami książki łączy się też rozwój pisma (jego szczytową formę, skodyfikowaną w ósmym wieku, stanowi minuskuła karolińska). Średniowieczne zbiory rękopiśmienne są przedmiotem badań różnych dziedzin, takich jak bibliologia, bibliotekoznawstwo, archiwistyka czy rękopisoznawstwo, do której zalicza się kodykologię i paleografię z brachygrafią. Współcześnie opracowywane są edycje tekstów rękopiśmiennych należących do różnych dziedzin nauki.

Słowa kluczowe: skryptorium, kodeks, rękopis, pergamin, papier, incipit, eksplicyt, kolofon, pecja, paleografia, brachygrafia, kodykologia.

Kontakt: Katedra Historii Kultury Intelektualnej, Instytut Kulturoznawstwa, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

E-mail: bajor@kul.pl

Tel. 81 4453237



Pliki do pobrania:

» 123_Bajor.pdf


  1. ISSN 0860-8024
  2. e-ISSN 2720-5355
  3. „Ethos” jest czasopismem punktowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego: 100 pkt.
  4. Kwartalnik „Ethos” indeksowany jest przez następujące bazy: EBSCO, CEEOL, Index Copernicus (ICV 2017: 55,26), Philosopher’s Index, ERIH Plus.
  5. Prefix DOI 10.12887