 zobacz powiększenie | DOI 10.12887/31-2018-3-123-04 Agnieszka K. HAAS – Zaszyfrowane księgi. Topos książki w prozie niemieckiego romantyzmu a problem samoświadomości Cena brutto: 7,00 PLN za szt. |
|
Celem artykułu jest ukazanie związku łączącego topos księgi oraz jego pochodne – pismo, litery, znaki, hieroglify – z wewnętrznym światem fikcyjnych bohaterów niemieckiej literatury przełomu osiemnastego i dziewiętnastego wieku. Tekst stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy będąca elementem świata przedstawionego książka i jej różnorodne materialne wersje – pergamin, foliał, zwój – funkcjonują jako zaszyfrowane zwierciadło ludzkiej psychiki i czy podobnie jak „księga natury”, wymaga ona odkodowania. Topos księgi, chociaż występuje w licznych wariantach, odsyła do rzeczywistości poza nią. Odsłania także ograniczenia poznania. Krytycyzm Kanta i idealizm subiektywny Fichtego przyczyniły się do zmiany podejścia do świadomości i sposobów mówienia o niej. Powiązanie motywu księgi z problematyką epistemologiczną, filozofią idealizmu, a zwłaszcza transcendentalizmem Kanta, Schellinga i Fichtego, pozwala zrozumieć, dlaczego ów topos zajmuje tak szczególne miejsce w twórczości niemieckich romantyków. Próby zdefiniowania absolutnego i empirycznego „Ja” w filozofii Fichtego determinują w literaturze zwrot ku świadomości. Dzięki pojęciom „Ja” i „Nie-Ja” oraz zredukowaniu świata najpierw do absolutnego „Ja”, a później do „Ja” empirycznego i świadomości, możliwa staje się w narracji synteza rzeczywistości: zatarcie granic czasu i przestrzeni, tego, co realne i tego, co wyobrażone. W ramach fikcji literackiej narzędziem umożliwiającym wgląd w siebie jest książka, która ma materialne, ale i metafizyczne znaczenie. Nieokreśloność i subiektywny obraz świata przedstawionego w świadomości bohaterów znajduje odzwierciedlenie zwłaszcza w wątku niejasnej, zagmatwanej księgi życia. Słowa kluczowe: topos, literatura niemiecka dziewiętnastego stulecia, Novalis, Friedrich Schlegel, Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, Johann Gottlieb Fichte, Biblia, księga absolutna, Ernst August Friedrich Klingemann, Straże nocne Bonawentury, E.T.A. Hoffmann Kontakt: Katedra Literatury i Kultury Niemieckiej, Instytut Filologii Germańskiej, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Gdański, ul. Wita Stwosza 51, 80-308 Gdańsk Pliki do pobrania: » 123_Haas.pdf | |
