 zobacz powiększenie | DOI 10.12887/34-2021-1-133-08 Marcin GORAZDA – Czy istnieje głupota w „wielkim świecie”? Cena brutto: 7,00 PLN za szt. |
|
Artykuł przedstawia próbę interpretacji „głupoty” w kategoriach kognitywnych i ewolucyjnych. Głupota to pojęcie używane w języku potocznym i spotykające się z jednoznaczną dezaprobatą, a jego zastosowanie wymaga uprzywilejowanej pozycji epistemicznej oraz prawomocnego, normatywnego modelu mądrości. Oba te warunki nie mogą zostać spełnione, jeśli spojrzymy na to zagadnienie z perspektywy kognitywnej i ewolucyjnej. Można jednak odwołać się do pewnych koncepcji racjonalności wypracowanych w ramach ekonomii i teorii decyzji i spróbować przeanalizować trafność interpretacji głupoty jako nieracjonalności lub racjonalności ograniczonej. W artykule omawiane są trzy klasyczne teorie racjonalności (teoria użyteczności porządkowej, teoria użyteczności oczekiwanej i teoria gier), a także teoria tak zwanej racjonalności ekologicznej. Zgodnie z tą ostatnią, w „wielkim świecie”, określonym przez inherentną niepewność, zachowania pozornie nieracjonalne mogą okazać się silnie adaptacyjne. W „wielkim świecie” nie możemy wskazać jakiegokolwiek jednostkowego, uzasadnialnego modelu indywidualnej racjonalności, który uprawniałby nas do wypowiadania sądów na temat czyjejś irracjonalności (głupoty). Sądy takie byłyby możliwe wyłącznie w precyzyjnie zdefiniowanych „małych światach”, takich jak rynki finansowe, pod warunkiem że dobrany model racjonalności będzie adekwatny do ocenianego świata. Słowa kluczowe: racjonalność, porządkowa użyteczność, oczekiwana użyteczność, teoria gier, ograniczona racjonalność, racjonalność ekologiczna, heurystyki Kontakt: Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Szczepańska 1/5, 31-011 Kraków Pliki do pobrania: » Gorazda.pdf | |
